زندگی نامه و احادیث امام حسن (ع)

امام حسن (ع) یکی از امامان عزیزی است که در عصر امروز مظلوم واقع شده است. احادیث و سخنان گوهربار ایشان کمتر شنیده شده است.

از این رو چقدر خوشبخت خواهیم بود که احادیث امام حسن (ع) را با جان و دل بشنویم.

آشنایی امام حسن مجتبی (ع)

زندگی نامه امام حسن مجتبی (ع)

امام حسن (ع) در دوران سکونت در کوفه

شهادت امام حسن (ع)

مجموعه احادیث امام حسن (ع)

حدیث ۱

امام حسن علیه السلام :هیچ قومی با یکدیگر مشورت نکردند مگر آن که به راه پیشرفت خود رهنمون شدند .

تحف العقول ، ص 233 .

حدیث 2

امام حسن علیه السلام :آنچه به من می رسد، زهری است که با دسیسه به کامم ریخته می شود، امّا ای ابا عبد اللّه هیچ روزی مانند روز مصیبت تو نیست .

الأمالی، صدوق ، ص 177 .

حدیث 3

امام حسن علیه السلام :در مجازات خطا کار شتاب مکن و میان خطا و مجازات، راهی برای عذرخواهی قرار ده .

بحار الأنوار ، ج 78 ، ص 113 .

حدیث 4

امام حسن علیه السلام :با مردم به گونه ای رفتار کن که دوست داری با تو آن گونه رفتار کنند .

. أعلام الدّین ، ص 297 .

حدیث 5

امام حسن علیه السلام :نیکوترین نیکو ، خُلق نیکو است .

. الخصال ، ص 29.

حدیث 6

امام حسن علیه السلام :هر کس خدا را بندگی کند ، خداوند همه چیز را بنده او گرداند .

. تنبیه الخواطر ، ج 2 ، ص 108 .

حدیث 7

امام حسن علیه السلام :پستی آن است که نعمت را سپاس نگویی .

. تحف العقول ، ص 233 .

حدیث 8

امام حسن علیه السلام :همین مقدار بهره برداری از زبانت برایت بس که راه هدایت را از گمراهی برایت آشکار می کند .

. بحار الأنوار ، ج 78 ، ص 114 .

حدیث 9

امام حسن علیه السلام :به جانم قسم که ما پرچم های هدایت و نشانه های روشن پرهیزگاری هستیم .

. تحف العقول ، ص 233 .

حدیث 10

امام حسن علیه السلام :هر که دوری [راه] سفر را به یاد آورد ، آماده خواهد شد.

همان ، ص 236 .

حدیث 11

امام حسن علیه السلام :شوخی هیبت را می بَرد .

بحار الأنوار ، ج 78، ص 113 .

حدیث 12

امام حسن علیه السلام :معاویه در حقی که از آنِ من بود با من ستیز کرد و من برای صلاح امّت و جلوگیری از ریختن خونشان آن را واگذاردم .

. بحار الأنوار ، ج 44 ، ص 30 .

حدیث 13

امام حسن علیه السلام :من نه خوارکننده مؤمنان ، بلکه عزّت بخش آنانم . وقتی دیدم شما در برابر دشمن قدرتی ندارید ، کار را به او وا گذاشتم تا من و شما در میان آنان باشیم . همچنان که آن فرزانه [خضر] کشتی را سوراخ کرد تا برای صاحبانش باقی بماند ، و این چنین است حکایت من و شما تا در میان آنها باقی بمانیم .

میزان الحکمه ، ح 1051 .

حدیث 14

امام حسن علیه السلام :خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه ای برای آفریدگان خود قرار داده تا با طاعتش برای خشنودی او از یکدیگر پیشی گیرند .

تحف العقول ، ص 236 .

حدیث 15

امام حسن علیه السلام :با همسایه ات به نیکی همسایگی کن تا مسلمان باشی .

بحار الأنوار، ج 78، ص 112.

حدیث 16

امام حسن علیه السلام :خویشاوند کسی است که دوستی سبب خویشاوندی او است، اگرچه نسبش دور باشد.

تحف العقول، ص 168.

حدیث 17

امام حسن علیه السلام :هر که به حُسن اختیار خدا برای او اعتماد کند، آرزو نمی کند که در حالتی جز آنچه خدا برایش اختیار کرده است، باشد.

تحف العقول، ص 169.

حدیث 18

امام حسن علیه السلام :خردمند به کسی که از او نصیحت می خواهد، خیانت نمی کند.

همان، ص 120.

حدیث 19

امام حسن علیه السلام :بر شما باد به تفکّر، که تفکّر مایه حیات قلب شخص بصیر و کلید درِ حکمت است.

إعلام الدین، ص 297.

حدیث 20

امام حسن علیه السلام :بی همّت را مردانگی نباشد.

بحار الأنوار، ج 74، ص 417.

حدیث 21

امام حسن علیه السلام :تمام کردن احسان از آغاز کردن آن بهتر است .

همان، ج 78، ص 111.

حدیث 22

امام حسن علیه السلام :نشانه برادری ، وفاداری در سختی و آسایش است .

. بحار الأنوار ، ج 78 ، ص 114 .

حدیث 23

امام حسن علیه السلام :هر کس احسان های خود را برشمرد ، بخشندگی خود را تباه کرده است .

. همان ، ج 74 ، ص 417 .

حدیث 24

امام حسن علیه السلام :احسان آن است که تأخیری در پیش و منّتی در پس نداشته باشد .

. همان ، ج 78 ، ص 115 .

حدیث 25

امام حسن علیه السلام :هر گاه شنیدی شخصی آبروی مردم را می ریزد ، بکوش تا تو را نشناسد .

. همان ، ج 74 ، ص 198 .

حدیث 26

امام حسن علیه السلام :دیروز مردی شما را ترک کرد که پیشینیان بر او پیشی نگرفتند و پسینیان به او نمی رسند .

. إحقاق الحق ، ج 11 ، ص 183 .

حدیث 27

امام حسن علیه السلام :رسول اکرم صلی الله علیه و آله در نظرها با شکوه و بزرگوار بودند. سخنانی کوتاه، جامع و بی چون و چرا می گفتند بدون کم و زیاد، نرم خو و مهربان بودند، در حق کسی ظلم نمی کردند.

کسی را خوار نمی شمردند، نعمت را اگر چه کم بود، بزرگ می دانستند و چیزی از آن رانکوهش نمی کردند، از مزه غذا نه بد می گفتند و نه تعریف می کردند.

دنیا و آنچه به آن مرتبط است ایشان را خشمگین نمی ساخت و هرگاه حقی ضایع می شد، احدی راملاحظه نمی کردند و چیزی باعث رفع خشمشان نمی شد، تا آن که حق را حاکم سازند.

عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 283

حدیث 28

امام حسن علیه السلام :نه پاکدامنی، روزی را از انسان دور می کند و نه حرص، روزی زیاد می آورد؛ چون روزی قسمت شده است و حرص زدن باعث مبتلا شدن به گناهان می شود.

تحف العقول، ص 234

حدیث 29

امام حسن علیه السلام :دخترت را به ازدواج مردی با تقوا در آور؛ زیرا اگر دخترت را دوست داشته باشد،گرامی اش می دارد و اگر دوستش نداشته باشد به او ظلم نمی کند.

مکارم الاخلاق، ص 204

حدیث 30

امام حسن علیه السلام :مردم چهار دسته اند: دسته ای از آنها اخلاق دارند، امّا بهره ای از دنیا ندارند.دسته ای بهره مندند، اما اخلاق ندارند. دسته ای نه بهره ای از دنیا و نه اخلاق دارند که اینها بدترین مردم اند. و دسته ای که هم اخلاق دارند و هم از دنیا بهره مندند که اینان،بهترین مردم اند.

بحارالأنوار، ج 70، ص 10، ح 8

حدیث 31

امام حسن علیه السلام :اگر مردم سخن خدا و پیامبرش را می شنیدند، آسمان بارانش را و زمین برکتش را به آنان می بخشید و هرگز در این امّت، اختلاف و زد و خورد پیش نمی آمد و همه از نعمت سر سبز دنیا تا روز قیامت، برخوردار می شدند.

امالی طوسی، ص 566، ح 1174

حدیث 32

امام حسن علیه السلام :پرسیدند : فرومایگی چیست؟ فرمود : «خُرده بینی و دریغ کردن اندک».

حدیث 33

امام حسن علیه السلام :پرسیدند : بخل چیست؟ فرمود : «آنچه را در دست خود ببینی و نگهداری ، مایه شرف پنداری و آنچه را انفاق کنی ، از دست رفته بدانی.

حدیث 34

امام حسن علیه السلام :پرسیدند : نیازمندی چیست؟ فرمود : «آزمندی نفس به هر چیز».

حدیث 35

امام حسن علیه السلام :فرومایگی این است که سپاسِ نعمت نگزاری.

حدیث 36

امام حسن علیه السلام :خویشاوند ، کسی است که دوستی ، او را به آدمی نزدیک ساخته ، گرچه نژاد و تبار او دور باشد ؛ و بیگانه کسی است که از دیدگاه دوستی دور است ، هر چند تبار و نژاد او نزدیک باشد.

حدیث 37

امام حسن علیه السلام :هر که بر نیکْ گزینیِ خداوند پشتْ گرم باشد ، آرزو نمی کند در وضعی جز آن که خدا برایش اختیار فرموده ، قرار گیرد.

حدیث 38

امام حسن علیه السلام :خیری که هرگز شرّی در آن نیست ، شکر بر نعمت و صبر بر ناگواری هاست.

حدیث 39

امام حسن علیه السلام :او را از مردانگی پرسیدند که چیست . فرمود : این که مرد دریغش آید بر دین خود که چیزی از آن بکاهد ، و اصلاح مال است به نیامیختن حرام و پرداختن زکات و بر پا داشتن حقوق و فرایض.

حدیث 40

امام حسن علیه السلام :تقوا ، باب هر توبه و سرآمد هر حکمت ، و مایه شرافت هر کاری است .

حدیث 41

امام حسن علیه السلام :هرگاه مستحبّات به واجبات زیان رساند و مانع انجام دادن فرایض شود ، آنها را ترک کنید.

حدیث 42

امام حسن علیه السلام :هرگاه یکی از شما با برادر خود دیدار کند ، باید محلّ نور خیز پیشانی او را ببوسد.

حدیث 43

امام حسن علیه السلام :چون آیه تطهیر نازل شد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ما را در عبایی خیبری که از آنِ امّ سلمه بود گرد آورد و فرمود: بار خدایا! اینان اهل بیت و عترت من هستند، پس هر گونه پلیدی را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان.

المناقب لابن المغازلیّ : 302 / 346 ، أمالی الطوسیّ : 559 / 1173 ، وراجع مجمع البیان : 8 / 560 کلّها عن زاذان .

حدیث 44

امام حسن علیه السلام :به هنگام شهادت حضرت علی علیه السلام در خطبه ای پس از حمد و ثنای الهی فرمود: منم فرزند مژده دهنده و بیم دهنده و فرزند کسی که با اذن خدا به سوی او فرا می خواند. منم فرزند آن چراغ پرتو افشان، من از اهل بیتی هستم که جبرئیل به سوی ما نازل می شد و از نزد ما اوج می گرفت. من از اهل بیتی هستم که خداوند هر گونه پلیدی را از آنها دور کرده کاملاً پاکشان گردانیده است.

المستدرک علی الصحیحین : 3 / 188 / 4802 عن عمر بن علیّ عن الإمام زین العابدین علیه السلام ، مقاتل الطالبیّین : 62 عن زید بن علیّ بن الحسین بن زید بن الحسن ؛ الإرشاد : 2 / 7 عن أبی إسحاق السبیعی وغیره ، بشاره المصطفی : 240 ولیس فی الثلاثه الأخیره «وأنا من أهل البیت الّذی کان جبریل ینزل إلینا و یصعد من عندنا» ، أمالی الطوسیّ : 269 / 501 کلاهما عن أبی الطفیل ، مسائل علیّ بن جعفر : 328 / 818 عن عمر بن الإمام علیّ علیه السلام ، إعلام الوری : 208 کلاهما نحوه .

حدیث 45

امام حسن علیه السلام :ای اهل عراق! در حقّ ما تقوا در پیش گیرید که ما امرا و میهمانان شما هستیم و اهل بیتی هستیم که خداوند در حقّ ما فرموده است: «اِنَّما یُریدُ اللّه ُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البیتِ ویُطَهِّرَکُمْ تَطهیراً» .

المعجم الکبیر : 3 / 93 / 2761 ، المناقب لابن المغازلیّ : 382 / 431 ، تاریخ دمشق «ترجمه الإمام الحسن علیه السلام»: 180 / 304 و305 کلّها عن أبی جمیله ، وأیضًا : 182 /

حدیث 46

امام حسن علیه السلام :در ماجرایی میان ایشان و عمرو بن عاص: از من دور شو که تو پلیدی وپلشتی هستی و ما خاندان پاکی و پاکیزگی هستیم که خداوند پلیدی و پلشتی را از ما دور کرده، کاملاً پاکمان گردانیده است.

شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید : 16 / 28 

حدیث 47

امام حسن علیه السلام :ما از خاندانی هستیم که خداوند با اسلام گرامی مان داشته است و ما را برگزیده، انتخاب مان کرده است و هر گونه پلیدی و رجس را از ما دور کرده کاملاً پاکمان گردانیده است. پلیدی و رجس، همان شکّ است و ما هرگز در وجود خدای حقّ و دین او تردید نمی کنیم. خداوند ما را از هرگونه سست رأیی و گمراهی پاک گردانیده است.

أمالی الطوسیّ : 562 / 1174 عن عبدالرحمن بن کثیر عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام .

حدیث 48

امام حسن علیه السلام :من پسر بهترین کنیزان (خدا) و سرور زنانم. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ما را با علم خداوند تبارک و تعالی تغذیه کرده است و تأویل قرآن و احکام دشوار را به ما آموخته است. سترگ ترین ارجمندی و والاترین کلمه و افتخار و بلندی از آنِ ماست.

الاحتجاج : 2 / 47 .

حدیث 49

امام حسن علیه السلام :علم در میان ماست و ما اهل آنیم و همه آن به کمال نزد ماست و تا روز رستاخیز حتّی دیه خراشی تعلّق نخواهد گرفت مگر آن که با املا پیامبر صلی الله علیه و آله و دست خط علی علیه السلام نزد ما نوشته موجود است.

الاحتجاج : 2 / 63 / 155 عن ابن عبّاس .

حدیث 50

امام حسن علیه السلام :پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود: آن چه را بر تو املا می کنم،بنویس. علی عرض کرد: یا رسول اللّه ! بیم داری چیزی را فراموش کنم؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: از فراموشی تو نمی ترسم، من به درگاه خداوند دعا کرده ام که حافظه تو را قوی گرداند و از فراموشی بر کنارت دارد.

لیکن برای شریک های خود بنویس. علی علیه السلام عرض کرد: شریکان من چه کسانی هستند یا رسول اللّه ؟ فرمود: آن فرزندان تو که امامند، به برکت وجود آنهاست که بر امّت من باران می بارد و در پرتو وجود آنها دعایشان مستجاب می گردد و خداوند به سبب آنها بلا از امّت می گرداند.

و به برکت وجود آنها از آسمان رحمت می بارد و این نخستین ایشان است و با دست به حسن بن علی علیه السلام اشاره کرد، سپس به حسین اشاره کرد و فرمود: فرزندان او که امامند.

أمالی الصدوق : 327 / 1 ، کمال الدین : 206 / 21 ، بصائر الدرجات : 167 / 22 کلّها عن أبی الطفیل .